ein slags kalender

I morgon er dagen. Dagen som startar ventetida. Advent. Jul. Ventetid. 
Og …… * trommevirvel * … tid for: KALENDER.

Og i den anledning kjem eg til å poste eit innlegg her på bloggen kvar dag, men no skal det ikkje handle om bøker eg har lese. Å nei då! Eg skal dele eit lita eventyr eg sjølv har skrive (rabla ned litt for fort til at det kan seiast å være av høg litterær kvalitet, men, men!) og dette vesle jule-eventyret består (ikkje heilt tilfeldig) av tjuefire episodar. Poenget med dette? Vel … eg har eit par:

1. Eg ville lage ein artig og annleis kalender til tantebarna mine.
2. Eg har lyst til å meistre nynorsk betre enn kva eg gjer per dags dato – og kva er vel då betre enn å skrive på nettopp nynorsk? (Etter eit tre år langt opphald i statane som tenåring, fekk eg fritak frå nynorsk då eg flytta heim att … og eg lærte meg aldri heilt nynorsk. Noko eg angrar på no!) 
3. Eg er utruleg glad i å skrive. På Mac-en har eg to ferdige manus (romanar) og ein rekke påbegynte idéar. Men, sjølvtilliten har fått seg nokre smell, og eg har i grunn ikkje klart å skrive stort det siste året. Skrivinga er likevel noko eg kjenner at eg saknar å gjere … men eg orkar ikkje noko stort prosjekt eller noko forplikting eller noko som blir stress, eg vil ikkje miste gleda i å skrivinga. Så derfor skriv eg i desse dagar berre tull. 

Det er denne tullekalenderen eg kjem til å dele her… Kall det kva du vil: julekalender, eventyrkalender, nynorsk-læring, korrekturkalender, tullekalender… 

Dette er til deg som vil lese 1-2 sider kvar dag, kanskje le litt, eller iallfall smile. Har du ungar i barneskulealder er dette noko å lese høgt for dei. Og, er du språknørd som meg – ja, då kan du bruke dette som ein korrekturkalender og kose deg med å finne alle skrive-Leifane mine. Og – du må gjerne rette på nynorsken min også, for eg vil jo lære! Så – uansett kva årsak du skulle ha for å lese dette tøvet – kos deg! 

Første kapitel kjem altså i morgon. Her er ei lita smakebit…

utdrag frå: MÅNDAG TREDJE DESEMBER

Det er ein stille dag på Nordpolen. 
Sjefsalven ligg i senga si heile dagen og har vondt i magen og i hovudet og i hjartet og i sjela. For julegleda veks inni kroppen og kjem seg framleis ikkje ut. Og det gjer så vondt så vondt. 
Nissen ligger også til sengs. I handa har han eit brev han fekk frå Nissefrøken. Han kan det utanat no, men les det likevel. Igjen og igjen og igjen. Kan ikkje tru det. Ho har reist sin veg.

Kjære Nissen min
Eg måtte dra no. Det var på tide. Eg klarar ikkje sjå på at du skiller slem frå snill , for eg syntes at alle barn er snille og at alle skal få pakkar. Eg vil at alle skal få! Og det vil Påskeharen óg. Så det er til han er har dratt. Og det er med han eg vil bu. Eg er glad i deg, men eg orkar berre ikkje meir jul! Eg treng meir enn berre jul i livet mitt. Og påska er fin. Eg er så glad i gult. Eg er lei av snø og kulde og graut og pepparkakar. Eg er til og med lei av å høyre deg seie Ho-ho-ho heile tida… Lukke til med jula. Eg er glad i deg, og du er ein god Nisse. Du er berre ikkje min nisse meir. Vi skillast som vener, hopar eg. God jul. 


Vel, eg seier ikkje Ho-ho-ho lenger no, tenker Nissen. Eg kjem nok aldri til å le igjen. 

utdrag frå; ONSDAG, femte desember

Nissen blei berre litt forsinka i år. 
”Sjukdom i reinsdyrflokken”, seier Sara. Faren hennar er utanriksminister og veit allslags som foregår utanfor Noreg. 
”Men no er dei friske?”
”Ja, no er alle reinsdyra friske” seier Sara.

Dei dansar heile vegen til skulen denne morgonen fordi dei er så glade at føtene ikkje vil gå normalt. Sara ramsar opp alt ho har fått. Sjølv om ho allereie har fortalt det. Og Per gjer det same – gjentar det han alt sagt, ramsar opp kva han har fått. Sokkar, refleks, sjokolade, blyantar, julepynt. Endeleg er alt som det skal vere. 

”Fem pakkar!” ropar Lisa.
”Ja, eg og!”
”Hårsløyfe, og hoppestrikk!” ropar Sara
”Sokkar og refleks” seier Per
”Ei slikkepinne og lue” seier Sara
”Sjokoladenisse og fargeblyantar” roper Per.
”Julekule!”
”Pyntenisse!”
      *

utdrag frå: FREDAG – sjuande desember

Påskeharen søv. Nissefrøken og sjefsalven sit i sofaen. Der har dei to såte heile natta og krangla. Heilt til no. 
”Eg orkar ikkje krangle meir med deg” seier Nissefrøken
”Vi kranglar ikkje, vi diskuterer” seier han. 
Så no kranglar dei ikkje lengre. Dei berre diskuterer. 
Etter endå ein stund er Nissefrøken lei.
”Eg orkar ikkje diskutere meir med deg heller” seier ho.
”Jo men. Jula. Kongla. Nissen. Han er… du har øydelagt alt.. du må hjelpe… bli med tilbake …  fikse jula.”
Han seier det igjen. Det same han har sagt heile natta. Og ho seier det same igjen, ho óg. Ho seier nei. Han seier jo! Ho seier NEI! Og han seier JO! Ho seier at han skal pelle seg ut. At ho ikkje vil hjelpe. Det er ikkje hennar problem, dette. Ho vil ikkje ha noko med jula å gjere. Det var jo derfor ho drog sin veg. Ho orka ikkje all julestresset. Dessutan har ho ikkje tid. ”Påskeharen og eg har meir enn nok å gjere. Det er temmeleg travelt skal du vite. Vi må skunde oss å slappe av. Slappe så mykje av vi kan heilt til påske!”

Sjefsalven vil ikkje dra tomhendt heim. Han har jo reist så lenge og langt… noko må han få ut av reisa si. Han ser på henne med dei snillaste auga han har.
”Kan eg i det minste få litt gløgg til reisa?”
Nissefrøken blir så raud i ansiktet at freknene blir usynlege.
Han reiser seg og skynder seg mot tunnelen. 
”Ta med den j* … (Her seier Nissefrøken eit ord som ikkje er så bra for barneøyrer å høyre) kongla!” skriker ho og kastar kongla etter han.
Sjefsalven har sett Nissefrøken vere sint før, og veit at ho kjem til å kaste all slags ting etter han. Alt, utanom ein nøtteknekkar … Så han skynder seg å plukke opp den stakkars julekongla og spring ut gjennom tunnelen. 

Ute i skogen er det lyst og fint og varmt og ikkje julete i det heile tatt. Og i det fine morgonljoset ser han at kongla blei øydelagt då Nissefrøken kasta ho. Det er ein stor sprekk i kongla. Nissefrøken har øydelagt jula endå ein gong, tenker Sjefsalven sint. Han plukkar og pirkar på kongla, forsøker å sette ho i stand. Det går ikkje. Heller enn å fikse kongla, raknar ho fullstendig. Og så … så skjer det noko magisk. Ut av kongla kjem lilla røyk, som frå ei pipe, berre lilla. Og røyken dannar ein sky og Sjefalven knip augo samen, skottar, forsøker å sjå kva som dannar seg inni skya. For han er berre ein alv og ikkje ein Nisse og veit ikkje heilt korleis ein skal lese konglar.  Men han ser iallfall noko. Han ser ein gut og ei mor. Dei står i døropninga til eit hus. Konglevegen to, står det på husveggen. Og på eit skilt under ringeklokka står det: Her bur Per og MorogIngen Mann.  ”Ingen Mann” lyser mot han. Tydlegare enn alt anna i skya. Sjefsalven sit lenge og stirar på skya og lurar på kva dette betyr. 

”

Little Fires Everywhere

Eg las denne boka for omtrent seks uker sida, og no, flerie ti-tals bøker etterpå, hugsar eg framleis denne boka svært godt. Og med det meiner eg at handlinga og inntrykka sit att i hovudet i større grad enn dei fleste andre bøker eg las for tilsvarande lang tid sidan. Og det tolkar eg som at: 1) Boka var god 2) Boka gjorde inntrykk 3) Boka fortener ei lita omtale. Så her kjem den. Omtala, altså. Ei lita ei. 

Handlinga:

Vi følgjer familiemedlemmene i to ulike familiar. Vi får innblikk i relasjonane mellom dei, samt deira eigne, mindre personlege konfliktar/utfordringar. I tillegg til dette er det ei ”sak” som påverkar heile samfunnet, og då særleg desse to familiane. Eit slags bakteppe for fortellinga – for det er ikkje her hovudplottet ligger, sjølv om saka likevel er sentral i boka, er det ikkje der hovudfokuset ligg. Denne saka handlar, kort sagt, om ei asiatisk spedbarn som blir funnen forlat og ein familie som tek til seg barnet og søker om adopsjon. Dei to familiane blir særs påverka av saka fordi den eine familien (The Richardssons) er vener med adoptivforeldra, medan den andre (Mia) er vener med mora som gav frå seg ungen. Det blir ei mediesirkus av dette – kven har retten til å ha barnet? Mora som gav det opp, og angrar? Familien som vil adoptere? 

Dei to familiane vi følgjer er:
1) The Richardssons – herr og fru, og fire tenåringsbarn
2) Mia – ei eksentrisk kunstnarsjel – og dottera hennar Pearl.

Pearl og Mia flyttar inn i ein leilegheit som The Richardssons leiger ut. Fram til no har dei levd relativt ustabilt – alltid på flyttefot, mora har aldri ein fast jobb osv. No har Mia lova at dei skal slå seg til ro. For første gong i sit liv tillater dermed Pearl seg å bli involvert sosialt og ho knyter eit sterk vennskapeleg band til barna i familien Richardssons – som er rake motsetninga til Pearl og Mia; ressurssterke menneske med stabile liv. Etterkvart som ho tilbringar meir og meir tid heime hos dei og ved å få sjå korleis dei bur og har det, utviklar ho ei slags motvilje mot mor si, Mia, som er så annleis frå alle andre og ikkje berre kan ”være normal”. Etter ei stund blir også Mia involvert i familien Richardssons då dei tilbyr ho ei deltidsstilling heime hos seg – litt vasking og matlaging – mot raus betaling, som gjer at ho kan fokusere fullt og heilt på kunsten sin. 

Så dukkar jo denne saka opp og blir ei ei slags dråpe som får alle sitt vesle beger til å flyte over. Og dei mange små og store u-utala kjenslene, tankane, små spenningar og gnissingar som har bygga seg opp hos dei ulike karakterane, piplar sakte men sikkert fram. Alle har sine meiningar om saka. I tillegg er The Richardssons vener med adoptivfamilien og gjer alt i si makt for å hjelpe dei. Mia, derimot, er fiendtleg innstilt til adopsjonen og vil mykje heller at den biologiske mora skal få ungen sin tilbake. Denne sterke vilja til Mia gjer at Fru Richardsson –
som forsøker å hjelpe venninna si behalde ungen – forsøker å skjøne kvifor Mia er så sterkt på lag med denne mora, og startar ein slags etterforsking av Mia si fortid. 

Noko av det eg elska:

• Med sine 330-isj sider, er det utruleg kor mykje som blir formidla, for dette er ein stor fortelling med mykje innhald.
• Trass i stort antal karakterar, er det enkelt å henge med
• Fortellerperspektivet vekslar mellom alle desse karakterane – og det blir gjort på utmerka vis! Ofte skjer det ved at kvar karakter får sitt kapittel, eller at det på sett og vis blir gjort klart i teksten at ”no er det Y som fortel”. Her skjer overgangane mellom dei ulike perspektiva så elegant og flytande at ein ikkje legger merke til det ein gong. 
• Karakterane!!!  Dei er velutvikla og ekte; sjølv om det er mange å halde styr på, blei eg, som lesar, såpass godt kjend med kvar og ein av dei at det var enkelt å skilje dei frå kvarandre, og eg følte eg visste kven dei var, kva slags haldningar dei har osv. 
• Boka har mange tema på ei og same tid; familie, kjærleik, oppvekst, immigrasjon, fattigdom, skule, samfunn/politikk, rettferd, rasisme … osv osv osv!
• Boka gjer ingen svar på kva som er rett og galt, ein får tenke sjølv, og sannsynlegvis kjem ein ikkje sjølv heller til ein svart-på-kvit-konklusjon
• Endinga er spennande og «akkurat passe» open etter mi smak. eg blir ofte frustrert over bøker med ”mystisk” og analyserbar slut, for eg vil jo at det skal vere slut, at eg skal vite korleis dette gjekk, ikkje gå å gruble for mykje. I denne boka fekk eg både og; måten boka er avslutta på tilfredsstilte lesehjartet mitt. Samstundes veit ein ikkje heilt korleis det ender. Men eg fekk altså vite nok til å kjenne meg tilfreds og forsynt. 

DOM/TANKAR

Denne leser du når du vil ha ei bok med sterke karakterar, ei bok å bli oppslukt i, ei bok kor du geniuint bryr deg om menneska ho handlar om, ei bok som får deg til å tenke, ei bok med ei stor fortelling som hald fram med å leve etter at du har lese siste side, ei bok med handling som stadig er i utvikling. Forfatterinna har klart å skape ei spenning som heile vegen er der, og som veks, – samstundes har ho greid å «temme» spenninga – ingenting er «rusha», hendingane utspelar seg i sitt tempo, spenninga er , i mangel på betre ord – konstant og under kontroll. Ein venter heile vegen på at noko skal skje, samstundes som at ting faktisk skjer heile tida. (Jaggu flaks eg berre er amatør-bokelskar som skriv omtaler på hobbybasis så eg kan skrive slike idiotiske setningar utan å måtte bry med så mykje…!) 

Eg likar forresten også språket i boka – mykje blir formidla utan å stå direkte skriven svart på kvitt. Samstundes er det ikkje så «vagt» og diffust at ein må analysere seg halv i hjel. 

“It was like training yourself to live on the smell of an apple alone, when what you really wanted was to devour it, to sink your teeth into it and consume it, seeds, core, and all.”

MINE TANKAR OM JARLE KLEPP-SERIEN

JARLE KLEPP – FOR EIN MANN!

Serien er skriven av Tore Renberg og består av desse bøkene:
1. Mannen som elsket Yngve
2. Kompani Orheim
3. Charlotte Isabel Hansen
4. Pixley Mopogo
5. Dette er mine gamle dager

TING SOM GJER AT EG ELSKAR DENNE BOKSERIEN:

+ energi og futt og fart
+ humor i bøttevis; både via handling/plott, men også gjennom språket 
+ ingen ”daude” parti; ein rekker ikkje bli rastlaus og lei mens ein leser, det er god driv heile vegen.
+ Bilete mitt av Jarle Klepp er komplett; eg føler verkeleg eg blei kjend med han gjennom desse bøkene. Eg følte eg visste litt kor han sto og stilte seg mtp diverse tema… litt sånn ”Typisk Jarle å reagere slik!” – og då skal ein kjenne eit menneske (eller fiksjonell karakter….) ganske godt. Samstundes kjenner eg han ikkje heilt – for eg lærte heile vegen noko nytt om han. Ja, Jarle Klepp slutar aldri å overraske – og nettopp dette gjer han så ekte, for slik er det med menneske ein kjenner godt ”in real life” og – dei har mange lag og uansett kor godt man trur man kjenner sine vener vil ein ALLTID kunne oppdage noko nytt ved dei. 
+ Elskar at stadene er ekte, sikkert ekstra gøy for meg som rogalending sidan eg kjenner meg att. 
+ Nostaligisk og tidsriktige skildringar gjer at ein kan føle seg ekstra engasjert og medrevet (men for yngre lesarar kan dette kanskje ha motsett effekt – at ein ikkje kjenner seg att…tamagocchi, kva var det?, liksom. Sjølv hugsar eg godt datadyr-dagane, men for ein tenåring i dag er nok dette heilt gresk)
+ Setter enorm pris på kor djupt forfattaren har gått inn i hovudet til Jarle Klepp – det kjem klart ut av teksten at dette er basert på noko ekte – om ikkje handlinga er reell, så er iallfall kjenslene i boka bygga på noko ektefølt. Det kostar å skrive på denne måten kor ein utleverar og visar fram hovudpersonens innste kjensler på denne måte. 
+ Trass i mange såre episodar og ein tøff barndom, leser eg bøkene med eit smil. Eg får genuin medkjensle for karakterane – ikkje berre for Jarle. Og, denne sympatien er ikkje eit resultat av at karakterane har det vanskeleg; dei vert ikkje skildra som stakkarslege, hjelpelause ofre, men som heile menneske med mange lag.

(Forsøk på å skrive) KORT om bok for bok:

 Seriens første bok – opnar med ein Jarle Klepp på veg til skulen etter endt juleferie. Han går i andre klasse på Kongsgård – ein vidaregåande skule i Stavanger sentrum. Her likar han seg sånn passeleg godt – han har funnet si plass, føler han. Saman med bestekompissen, Helge, og kjærasten, Katrine, utgjer dei ein fin liten trio som trur og brenner for det same. Mykje av det same, iallfall. Eller? Dette er nemleg noko som skal endre seg litt for Jarle i tida framover, dette med at alt han trur på kanskje ikkje er så enkelt, så svart på kvitt. Jarle skal oppdage ein del nyansar av grått denne vinteren/våren. For på denne dagen her, etter juleferien, skjer det noko som skal forstyrre denne vesle triangelen av lukke og tryggleik – og kva anna enn eit anfall forelsking kan vel forstyrre idyllen meir? Jo, forboden kjærleik som ein ikkje innser at er kjærleik, ein forelsking ein ikkje vil ha og som ein ikkje klarar skru av. Det er nemleg ein ny elev på skulen denne dagen. Han heiter Ynvge. Og han vekker nye kjensler i Jarle som Jarle både vil utforske og samstundes ikkje. Jarle er ambivalent. Jarle er forelska. Og det skal endre på mykje, både for han og for dei rundt han. I tillegg til dette hovudplottet, får vi som lesarar også eit visst innblikk i fortida – via korte tilbakeblikk får vi eit inntrykk av ein barndom med alkoholisme, ustabile forhold heime, og konfliktar som til slut førte til skilsmisse.

• 

Den andre boka utfyller den første på meisterleg vis. Ho tek føre seg Jarles barndom – altså hopper vi bakover i tid her, og får innblikk i Jarle og familien hans sitt liv i tida opptil bok nummer ein. 
Episodar, kjensler og tankar frå den første boka får solide bein å stå på. Eg likar særs godt at denne boka er skriven i tredje person (den første er skriven i første person, kor Jarle er fortellaren.) Det er ikkje så vanleg at ein forfattar bytar fortellerstemme undervegs på dette viset, og at det blir gjort her fungerer utruleg bra! For i denne boka får vi eit djupare innblikk i Jarles barndom, og ved å fortelle i tredje person bli vi betre kjende med menneska og omstendigheitene rundt Jarle. Vi blir betre kjent med pappa Terje, mamma Sara, bestemor, øvrig vener og slekt. Eit solid bilde av ein ustabil familiedynamikk. Ein familiefar som vil og vil, utan å få det til… Korleis kunne alt gå så glae, når intensjonane var gode? 

Bok nummer tre, og Jarle har blitt tjuefem. Han bur på hybel i Bergen kor han studerer. Han har sinte rutinar, sine faste kompissar, han er inne i ein tralt. Han veit så mykje, han er så utdanna, han er litt over gjennomsnittet intelligent. Syntes han. Folk er litt dumme. Syntes han. Og så kjem beskjeden om at Jarle ikkje berre er Jarle, for Jarle er far, Jarle har ei dotter han ikkje visste om. Og no skal ho bu hos Jarle nokre dagar, for mora skal på ferie, og ho seier det er tid for Jarle å ta i eit tak. Og vipps er ho der, dottera hans. Og alt han veit, og alt han trur… det er ingenting det. Kort sagt kjem denne dottera inn i livet hans og får Jarle til å stille nokre spørsmål til seg sjølv om korleis han lever, kva han eigentleg veit, kva som er viktig for han. Jarle får mindre tid og energi å bruke på seg sjølv, han blir tvungen til å sjå på livet utføre bobla si som er begrensa til å handle om seg sjølve, kompissane og studiene. Kva kan vel endre perspektivet og haldninga ein har betre enn ei lita fritt-talande jentunge? Jarle si verd krympar og veks på ei og same tid …

Fjerde bok – og vi hoppar lengre fram i tid. Jarle er no i arbeid som journalist, og er i den samanheng på konsert med barndomsheltane sine, The Smiths, for å skrive ein knakande god anmelding for avisa. Men slik blir det jo ikkje. For på denne konserten blir han vitne til noko som mildt sagt får det til å rakne for han. Noko  – som for andre kanskje berre er ei ”lita episode” – får han til å miste hovudet heilt og denne natta blir lang. Veldig lang. Forutan Jarles kaotiske hovud og ståket han steller i stand, får vi som lesarar også eit sårt gjensyn med Helge – Jarles barndomskompis. 

Femte bok skiljer seg ut på mange måtar, både med tanke på innhald og handling, men også særleg tenker eg på tempoet og energien. Dei første bøkene, særleg dei første to, strutta av energi og futt, noko som passar godt inn med Jarle sitt liv, alder, og tankar, og med bokas handling totalt sett. I denne femte boka er Jarle blitt trettifem år gamal, han har slått seg til ro med kone og barn, han arbeider som lærar, og lever ganske A4. At fortellerstilen er litt meir dempa og beherska passar derfor veldig godt, og dannar eit godt grunnlag for det denne boka formidlar: djupare refleksjonar, ein del nostalgi, ein del sorg, ein det undring. Eit møte med nokon frå fortida gjer at Jarle, noko vedmodig, dykkar inn i seg sjølv – kven han er, kven faren var, kor mykje av faren som finnes i han-Jarle. Spøkelsa frå fortida er der også, og det er i stor grad desse han tek eit slags oppgjør med her. 

Eg likte godt denne, trass i ( eller kanskje nettopp fordi?! ) ho er så annleis frå dei andre. Ho skapar ei god avslutning på serien om Jarle Klepp. Ekte, truverdig. Ikkje for dystert, heller ikkje for sukkersøtt og overlukkeleg. Ein ordentleg slut på ein bokserie. Merk det: slut for BOKSERIEN, ikkje for Jarle sjølv. For, slik er velger å lese boka, lever han vidare i ein relativt god trallt som vaksen mann, ektemann, familiefar, lærar … og seg sjølv, Jarle. 

Det var dog eit par ting eg irriterte meg over i denne boka … og som eg ikkje klarar å leggje heilt vekk (eg har verkeleg prøvd!) Det står nemleg ein del ting her (som eg ikkje skal utdype for mykje mtp at mange ikkje har lese denne boka og at det kanskje kan øydelegge litt for korleis en velgjer å lese dei andre bøkene i serien) som ikkje passar heilt inn i plottet til dei andre fire bøkene. Mellom anna dukkar det i denne boka opp eit familiemedlem som ikkje er nemnt med eitt ord i dei andre bøkene. Denne karakteren har ein viss rolle i denne boka, men passar ikkje inn i handlinga i dei andre bøkene. Hadde dette vore ein  frittståande bok, om ein annan mann enn Jarle, ville det ikkje gjort meg noko. Men …æsj altså, eg klarar ikkje la være å ergre meg litt over at denne karakteren er med i boka. Elles har eg og funnet ein del andre småting som skurrar litt – mellom anna at Jarle fortel om ein episode kor han besøker faren sin i barndomsheimen… men; på den tida denne episoden skjer bur ikkje faren i barndomsheimen – for han har nemleg flytta til Forus. Verken mora eller faren til Jarle bur i barndomsheimen på denne tida ….
At eg lot desse tinga gå inn på meg, ja faktisk irritere med skikkeleg, kan kanskje sees på som positivt også – det betyr jo at bøkene har engasjert meg nok til å vekke kjensler og engasjement. 

Det er likevel desse tinga som gjer at eg ikkje klarar å gje boka eit høgt terningkast …klarar faktisk ikkje trille terninga i det heile tatt. Hadde boka vore ein frittståande roman, eller hadde ho vore skriven utan å «motseie» plottet i dei andre bøkene, ville eg lett gitt ein femmar. 

SUMSUMMARUM

Dette er ein solid bokserie som byr på eit stort spekter av hendingar og kjensler. Det er mykje smerte, men også enormt mykje humor og glede. Bøkene er varierte, og samstundes tru mot seg sjølve – både mtp måten dei er skrivne på, og også mtp karakterutveklinga. Sjeldan har eg opplevd å bli så godt kjend med litterære karakterar som i denne serien. 

Må også seie at eg likar godt at bok 1 og 5 er skriven i første person, mens dei tre i midten er fortalt frå i tredje-persons perspektiv. At serien startar og slutar slik gjer ein slags kjensle av noko fullkomen og ferdig. Det er eit interessant grep å bytte slik mellom bøkene, og kanskje var det heller ikkje eit bevisst val frå forfattaren si side frå og med starten av? Men slik det er gjort syntes eg at eg fekk bli kjent med Jarle frå innsida ut, bokstaveleg talt.

Så – kvifor skal du lese denne? Vel … mellom anna fordi:
* her finst det noko for alle! Humor, glede, alvor, sorg, …
* vanvittig underhaldnande
* gjenkjenbart – alle vil kunne kjenne seg at i noko her, om det er barnlege kjensler, kjærleiken, tvilen, frykta … uansett kor fin eller dårleg barndom du har hatt er det umogleg å lese desse bøkene uten å kjenne at noko av dette Jarle kjenner på
* Du kjem til å bli glad i Jarle, og blir du det har du heile FEM bøker å sjå fram til å kose deg med
* Gjennomført og solid serie
* særs artig å sjå filmane (dei tre første bøkene har fått kvar sin film) etter å ha lese bøkene. (Eg såg faktisk filmane først, for mange år si, men fekk likevel ei heilt anna oppleving av bøkene, så det eine utelukker ikkje det andre.)
* Av alle oppvekst-romaner er desse (dei to første) blandt dei sterkaste og mest nøyanserte eg har lese. 
* Ein heil haug av gullkorn
* Fargerikt språk, med ordspel og intelligent humor

novellesamling: «Menn uten kvinner»

KORT INFO:
* Novellesamling beståande av sju noveller fordelt på 174 sider
* Svært ulike noveller som samstundes har noko til felles; nemleg at hovudpersonen er ein mann (ofte i midten av tretti-åra) og at denne mannens liv (på den tida novella foregår) i stor grad blitt påverka av ei kvinne, eller mangelen derav. Altså er kvinner og menn ein slags fellesnemnar for novellene
* Nokre er meir ”absurde” og overnaturlege, mens andre er meir realistiske. 
* Lettlest, humoristisk og lada av ein stemning prega av mystikk


TANKAR / DOM:
Sjølv er eg ikkje særleg begeistra for noveller generelt – trur det er fordi eg føler eg ikkje får nok, det blir liksom litt for kort. Og ofte er endingane opne, og likar å ha ein slags ”closure” når eg leser ferdig. Men av og til, som no, passar det fint med nokre noveller. Denne gong fordi eg nettopp hadde lese ut The Color Purple – ei bok som rørte meg så djupt at eg ikkje heilt klarte gå laus på noko nytt. Så desse novellene passa perfekt då dei er kjappe å lese, skriven på enkelt språk, og ikkje krev at ein ”forpliktar” seg til mage sider og timar for å lese ferdig. 

Sjølv leser eg, som sagt, sjeldan noveller. Ofte når eg gjer det er det fordi eg er fan av forfattaren, som no. Andre gonger syntes eg det er veldig herleg med ein novelle som «pause»-stoff når eg leser langebokserier – som f.eks då eg las meg gjennom heile Nesbø si Harry Hole-serie (11 bøker) – då var det veldig fint å kunne lese noko anna mellom (dei blodige…)slaga, utan at dette «anna» skulle ta opp for mykje plass i hovudet.

Les denne boka dersom du vil ha:
– underhaldning- noveller du kan lese fleire gonger
– Lesestoff som er enkelt å plukke opp og legge ned att utan å måtte finne ein passande plass å stoppe opp; ein kjem kjapt inn i handlinga
– varierte historier
– humor og mystikk i eitt og same jafs. 
– ei bok du kan lese litt i utan å måtte lese ferdig; les ei novelle, les fem, legg boka bort og finn fram igjen seinare. 

Oppsummering av novellene: (Utan «spoilers»)
1. ”Drive My Car” – skodespelaren Kafuku ansetter ei stygg, ung jente til å vere sjåfør for han. Ikkje sida før kona dauda har han hatt ei kvinne i bilen, og at ho no er der får han til å tenke på kona si meir enn før. Etterkvart som han blir vant med å ha henne der i bilen opnar han opp for henne og fortelle om fortida si; mellom anna om konas utruskap – som dei to no diskuterer ein del; kvifor? Korleis? Var det hans skuld?
2. ”Yesterday” – Då Tanimura var student og arbeida på kafé, møtte han Kitaru, som fort blei ein kamerat. Kitaru strauk på eksamen fleire gonger og kom ikkje inn på universitet. Han ba Tanimura om å ta kjærasten med på nokre dater slik at han kan fokusere på studiane, og slik at ho ikkje stikker av med nokre andre … Så forsvinner Kitaru …
3. ”Det selvstendige organ” – Hovudpersonen her heiter også Tanimura, men det er ikkje klart om dette er same person som frå føre novelle, det kan ein nok som lesar sjølv vurdere. Tanimura fortel her om ein plastisk kirurg han ein gong kjende. Denne mannen var ein evig ungkar på over femti år. Så ein dag fortel denne kirurgen at han har forelska deg i ein dame med ein son, og at han ikkje kan oversjå forelskinga. Men ho er gift og vil ikkje forlate mannen sin. Og dette ser ut til å gå så sterkt inn på han at han ikkje klarar takle det. 
4. ”Sjeherasad” – ei sjukepleiar/hjelpepleiar kjem på besøk til hovudpersonen to gonger i veka. Ho har med seg det han treng av dagligvarer og liknande, for han kan ikkje forlate leilegheita. Og så har dei sex saman. Han veit ikkje heilt om det er ei av pliktane hennar i forbinding med arbeidet, men han likar det godt og seier difor ikkje noko på det. Det han likar best er etter sex-en, for då fortel ho alltid spanande historier; mellom anna om sitt føre liv som niøye, og om nokre hendingar i ungdomstida då ho blei besatt av ein gut i klassen.
5. ”Kino” – kona er utru, og det med ein av hans kolleger. Då han brått tek dei på fersken, er ekteskapet over. Kino seier opp jobben, og flytter inn i tantas tidligare bustad kor han startar ein pub som han kallar opp etter seg sjølv; Kino. Ting går greit ei tid. Men så startar rare ting å skje, og han må til sist reise vekk ein stund for å kome seg i sikkerheit. Rare ting fortsetter å hende. Kanskje er det sorga frå brotet som heimsøker han? Han høyrer dunking, som frå ei hjarte, overalt. 
6. D”a Samsa ble forelsket” – ein mann vaknar opp i eit tomt soverom. Tidligare var han ikkje denne mannen, trur han. Men no er han ein mann. Og han er åleine i eit tomt hus. Og han er naken og svolten. SÅ han eter, og finner seg ein morgenkåper. Og så kjem ei dame på besøk for å fikse ein lås…
7. ”Menn uten kvinner” – Ein mann får vite at ei tidligare kjærast har begått sjølvmord, noko som utløyser ein lang tankerekke og fleire refleksjonar som ender med ein slags konklusjon, som på eit vis summerer opp heile novellesamlinga: Nokre gonger kan tapet av ei kvinne betyr tapet av alle kvinner.

Tankar om: The Color Purple

The Color Purple, av Alice Walker

Følgende er skriven kort tid etter å ha slukt boka i to jafs. Det finns enormt mykje på det store Internettet om denne boka, så for ikkje å gjenta/kopiere det som alt står der, skriver eg rett frå levra. Dette er altså berre mine tankar og inntrykk – altså ikkje noko fag-litterært korrekt eller grundig bearbeida…

Nokre stikkeord:
– Utgiven i 1970.
– antall sider; 197
– ansjåast som ein viktig klassikar
– filmatisert på 1980-talet
– omhandlar ein rekke tema; å være minoritet og svart og ”utstøtt” frå den delen av samfunnet som er ikkje-svart. Valdtekt. Vald. Mishandling. Religion. Etikk. Misjonær-arbeide. Familie. Samhald Rasisme. Overgrep. Makt… med meir

Kort om handlinga:
* boka omtalar liva til ein gruppe svarte menneske i tida mellom dei to verds-krigane
* Vi følgjer to hovudpersonar: Celie og Nettie – to systrer med vært ulike livsforløp: den eine blir gifta bort som tenåring, ho andre ”kjem seg unna” (med systras hjelp) og ender opp som misjonær i Afrika
* historia blir fortalt via brev skrivne av dei to systrene
* Boka gjer eit solid og realistisk innblikk i livet til dei to systrene, og til  menneska rundt dei

Celie – er den eg vil seie er hovudpersonen her, mens Nettie blir ein slags bi-hovudperson, om det går an å seie. Celie blir transformert i denne boka – frå ei taus og lydig spinkel jentunge som ”berre” tar i mot alt som kastast på ho – mishandling, vald, svik … Livet hennar endrar seg, sakt men sikkert, i det ho blir ven med Jazz-artisten Shug Avery. Endringane skjer gradvis, og ein legg ikkje heilt merke til at det frå side til side, men innan boka nærar seg halvvegs er det ei ny – og samstundes den same, gode gamle – dama som skriv.

MINE TANKAR
Om å lese boka: det var ikkje ”berre berre” for meg i starten, for ho er skriven på eit språk som er tilpassa hovudpersonen og som reflekerar hennar utdanning (eller mangel derå); altså er ikkje språket «rett fram» og formulert slik ein er vant med. Det er ikkje grammatisk korrekt, det manglar komma, dialogar står litt i hist og her midt i teksten, ein del ord er feilstava – stava etter uttale. Eg sleit altså ein stund med dette, MEN når eg først kom inn i handlinga blei eg også vandt med å lese det slik det sto, og eg blei fort oppslukt. Så – om du leser denne på engelsk, vær obs på dette og ikkje legg bort boka, for når ho først drar deg inn … ja då er vegen til fengsla kort.

Eit par ting eg merka meg som gjorde at denne boka traff så godt
+ kjensler over alt på kvar side – utan at det nokon sinne står formulert direkte som i at ”I felt that …”. Kjenslene berre traff meg, utan at eg no i ettertid kan hugse å ha sett dette skriven direkte ned.
+ Trass i vald og enorm undertrykking, framstår ikkje karakterane som stakkarslege. Heller enn berre å føle medynk, kjente eg at eg genuint heide på desse folk, at eg ville dei vel. Eg brydde meg på ordentleg om kva som skulle skje, og kjende det på humøret mitt undervegs mens eg las – eg blei genuint glad når ting gjekk litt betre, og sinna når ting ikkje var som det skulle.
+ Dette er ein dyster og trist bok, men eg har smilt fleire gonger undervegs, for det er mykje humor også her, på eit vis…
+ Eg likte jo ikkje språket i starten, men no i ettertid kan eg ikkje tenke meg ein betre måte å fortelle denne historia på. Det ville ikkje vore det same.
+ Å beskrive boka med eitt ord er ikkje mogleg, men … eg sit likevel igjen med eitt ord om denne boka, og det er sikkert ikkje politisk korrekt mtp kor brutal ho i blant er…. Men altså. Denne boka er VAKKER. Karakterane, samhaldet, kjenslene, styrken …  Og eit ord til: MEKTIG.

+ Fann meg forresten også ein god del gullkorn i denne … og det setter eg alltid pris på. (Fine setningar og formuleringar er det einaste som gjer det OK å lage eseløyrer i ei bok…. Og det blei ein del av dei i denne, gitt)

Dette er ei bok eg ikkje kjem til å gløyme, nokosinne. Det er ei bok eg er glad eg har kjøpt og ikkje lånt, for ha kjem til å bli lesen igjen – eg er ganske sikker på at eg vil oppdage noko ”nytt” kvar gong eg leser denne.

 (Boka er forresten også filmatisert – eg har ikkje sjølv sett filmen, og veit ikkje om eg vil. For akkurat no lever boka så fint og god i hovudet på meg at eg ikkje vil ”øydelegge” ho slik ho er, for meg).

The Light Between Oceans

Mine tankar om: «The Light Between Oceans» av  M. L. Steadman

Denne boka kjøpte eg litt sånn spontant etter å ha fått ho anbefalt frå fleire hald. Dessutan har eg sett at filmatiseringa er å finne på Netflix – og eg vil gjerne sjå filmen; men så har eg jo ein slik livsregel som seier meg at eg må lese boka først, så då gjorde eg det. Kan ikkje seie at eg angrar, men … eg kan heller ikkje seie at boka gjorde fullt så sterkt inntrykk som eg kanskje forventa, eller håpa.

KORT OM HANDLING
(Det kan verke som om eg røper vel mykje her, men det gjer eg i grunn ikkje – for boka startar med ein prolog som vil fortelle deg akkurat det same.)
Etter å ha overlevd tenesta som soldat i krigen får Tom for arbeid som fyrvaktar. Det betyr at han i lange periodar er åleine på den vesle øya med fyrtårnet. På eit av oppholda/feriane i den næraste hamnebyen treffer han ei jente. Etter ei tid saman giftar dei seg, og ho blir med han ut til fyrtårnet for å leve der ved hans side. Dei forsøker å få barn. Det endre med spontanabortar. Noko som går sterkt innpå Izzy. Så ein dag, blir ei lita robåt skylla i land. Og i den båten ligger ein daud mann, og eit levande spedbarn. Toms samvit og plikt-kjensle blir overmanna av Izzys behov og kjærleik for barnet, og dei let vere å varsle om kva som har hendt. Dei antar at mora er daud, faren gravlegger dei, og jenta fostrar dei opp som om ho var deira. Men så går tida. Kjenslene bygger seg opp, samvit, tvil. Tom er den som bærer med seg mest anger og tvil, medan Izzy er overbevist om at dei har gjort det riktige.

PLUSSAR:
+ relativt originalt plott
+ ikkje så lett å vite korleis det skal ende, sjølv om ein nok heile vegen trur at ein veit kor historia er på veg
+ enkelt å henge med i handlinga
+ flotte skildringar av landskapet i sør-Australia – og skildringane er med på å skape stemning og måle fram fine bilete kring handlinga som utspeler seg

MINUSAR:
– Litt for treigt
– Litt for mykje ”tristesse”; sakna at alt det såre og tunge skulle bli jamna litt ut ved bruk av humor, vittige replikkar, nokre litt lysare episodar.
– Sakna litt meir energi i teksten; dette heng kanskje i hop med føre punkt. Det blir litt for treigt og lite variert. Triste og dramatiske ting skjer og ein blir slik sett engasjert i fortellinga. Men eg sakna litt futt og energi, litt meir driv.
– Karakterane er litt for lite utvikla, syntes eg. Med over fire hundre sider finns det meir enn nok plass til å la karaktertrekka få boltre seg litt meir. Kom liksom ikkje heilt under huda på karakterane her, og med denne handlinga og tematikken – ville eg personleg – fått mykje meir ut av boka dersom eg følte eg kjente karakterane betre enn kva eg gjorde.

TANKAR/DOM
Historia er fin og spennande, og eg likar godt korleis ingenting her er svart på kvitt. Sjølv om historia er litt ”treig”, er ho fengande. Eg sleit litt dei første tretti-førti-femti sidene, og sjølv halvvegs inn i boka kunne eg i blant tenke at dette gjekk trått og treig. MEN …dette gjekk seg veldig til og i blant blei eg verkeleg oppslukt og klarte å gløyme alt om tid eller stad. Boka veks altså på meg, og eg blei såpass gripen av handlinga at eg absolutt ville vite korleis det enda; historia er absolutt fengande og engasjerande.

Og berre eit lite råd før du går laus på boka – Her må ein verkeleg gå litt i seg sjølve, på ekte – for elles er det svært enkelt å dømme desse menneska i boka – ikkje berre Tom og Izzy, men alle dei andre som også spelar med i historia. Klarar ein å legge vekk ”dommen” sin, søke litt i seg sjølv og våge å tenke etter på ein sjølv ville gjort (ikkje kva du TRUR du kanskje kunne greidd, kva som er riktig og moralsk – men kva du VERKELEG ville gjort i deira situasjon) – då trur eg du vil få mykje meir ut av boka enn om du går laus på ho med hovudet lyfta og nasen i sky, som eit bedrevitande og moralsk overlegent menneske.

 Boka er kanskje spesielt interessant for dei som er foreldre, planlegger å bli mor/far, er svært glad i barn og familie. Eller berre for deg som vil drøyme deg vekk i andres pinsel… Til deg som vil lese noko søtt og bittert. Og til deg som har litt tålmod å gå på, for handlinga utspeler seg, som sagt, ganske så treigt.

(NB! Denne boka ligger tilgjengeleg som lydbok på Storytel, og eg testa eit lite avsnitt, berre for å danne meg eit inntrykk før eg eventuelt anbefalte den her… og, eg kjem ikkje til å anbefale lydbokversjonen. Eg har dei siste åra lytta til over tre hundre lydbøker, og denne her er heilt i botn av lista! Opplesaren leser med ustabilt volum og med sinnssjukt varierande tempo. Innimellom er uttala så svak og fjern at enkelte ord er så og seie ikkje mogleg å oppfatte. Så … ikkje gå for lydbokversjonen! Les sjølv, og sjå deretter filmen!)

PS: No i ettertid har eg også sett filmen (han ligger på Netflix!) – og den er absolutt ein velykka transformasjon. Desse boksidene er vekt til livs på ein utmerka måte. Har ingenting å utsette på filmen. Eller jo, berre EIN ting; nemleg at linken mellom Tom og Hannah – som finnst i boka heilt frå starten av – ikkje er med i filmen. Det er litt synd, syntes eg – for dette bandet dei har, hennar tankar om han som ein slags helt, og hans medkjensle og kjensle av ansvar for ho – heng definitivt i hop med denne episoden dei opplevde saman. Utan den ville neppe Hannah følt seg fullt så bedradd og besviken.

Det er du som er Bobby Fischer

HANDLING:
Då barndomskameraten mister livet, vender Håkon nasa heimover til Lillehammer, kor han ikkje har vore sida ungdomsskuletida. Her vert han og kameratgjengen frå dei dagane samla igjen, og det som skjedde den gong kjem skate men sikkert til overflata.

+ PLUSSAR +
+ Thriller-bok som samstundes også kan opplevast som ein kortform av barndomsroman.
+ Lettleseleg
+ Alt heng i saman – alle dei lause trådane eg fann undervegs blei samla veldig fint og naturleg opp
+ På knappe 200 sider blir ei stor fortelling fortalt; dette er eit plott som lett kunne blitt halt ut og blitt skriven på dobbel så mange sider– at historia er så komprimert gjer at:
* ein som lesar held fokuset
* Det blir ingen ”daude” punkter; spenninga er der heile tida

– MINUSAR –
– språk; heilt ok, men boka ville vore betydeleg betre om språket var hakket kvassare. Tenker meg bøkene til f.eks Peter May kor gode historier blir til knakande gode romanar fordi dei formidlast på eit fantastisk flott språk. Språket her er ikkje dårleg, men det er ikkje noko å skrive heim om – det løfter ikkje romanen opp. Kort sagt; eit meir særprega språk, eit annleis språk enn det som er brukt ville løfta kvaliteten av sjølve historia betrakteleg.
– Dette seier eg så og seie aldri: Boka blir litt for kort! For lite og for enkelt til at eg blei kjend med hovudpersonen; tankar, kjensler, verdiar osv… får jo eit visst inntrykk, men ikkje heilt nok til at eg genuint klarte ”bry meg” om han som person. Altså; litt for lite personleg engasjement frå mi side.

DOM/ANBEFALING
Kort sagt – ein spennande thriller, ei bok som fortel svært mykje trass i sine få sidetal. Ei bok som underheld og byr på spenning, men som dessverre ikkje skapar noko varig inntrykk. Ei bok eg las, ei bok eg koste meg med, og også ei bok eg kjem til å gløyme ganske kjapt.

Les denne om du vil ha ei bok som:
– du kan lese på ein dag – ho går kjapt unna
– leverer spenning og eit godt plott
– Er fri frå klisjéar
– Inneheld mystikk og gåter til siste side
– utfolder seg i eit veldig passeleg tempo
– kombinerer thriller-sjangeren med ein kortform av oppvekstroman.

Ein svak og lunken:

 

Ei spontan bokliste

Med «spontan» meiner eg at svara/bøkene som står her ikkje er gjennomtenkte – men rett og slett berre det først som falt meg inn.
Poenget … vel, eg veit ikkje. Kanskje finner du noko i lista du vil lese.  Kanskje vil du lage din eigen versjon. Og i såfall: Korleis ser din liste ut? (kopier gjerne lista og legg inn dine svar i kommentarfeltet eller i blogg, om du har det?)

En bok på mer enn 500 sider: Forbrytelse og straff, Fjodor Dostovjeski
En romantisk klassikker: Pride and Prejudice, Jane Austen
En bok som det har blitt laget film av: Stardust, Neil Gaiman
En bok med et nummer i tittelen: Den trettende fortellingen, Diane Setterfield
En bok skrevet av noen under 30: Hjertet er en ensom jeger
En bok med ikke-menneskelige karakterer: «Dustefjerten og den store sommarferieturen», Rune Belsvik
En morsom bok:  På høye hæler over Grønland, Siri Østli
En bok skrevet av en kvinnelig forfatter: Bli hvis du kan. Reis hvis du må. Helga Flatland (<<– klikk for å sjå mi omtale)
Et mysterium eller en thriller: Sannheten og andre løgner
En bok hvor tittelen kun er ett ord: Karthago (LINK)
En novellesamling: The Elephant Vanishes, Haruki Murakami (LINK)
En bok hvor handlingen foregår i et annet land: Døde og levende i Winsford, Håkan Nesser
En bok som ikke er fiksjon: Ikke en sånn jente, Monica Flatabø
En populær forfatters første bok: The Edible Woman, Margaret Atwood
En bok fra en forfatter du elsker som du enda ikke har lest: Gratis og uforpliktande verdivurdering, Marit Eikemo
En bok en venn har anbefalt deg: Fuglane, Tarjei Vesaas
En bok som har vunnet en Pulitzer Prize: To Kill a Mockingbird
En bok basert på en sann historie: Hvis jeg forsvinner, ser du meg da? Kristine Getz
En bok fra bunnen av leselista di: Seierherrene, Roy Jacobsen
En bok moren din elsker: Kafka on the Shore, Haruki Murakami
En bok som skremmer deg: Det angår også deg
En bok som er over 100 år gammel: Sult, Knut Hamsun
En bok du velger å lese kun ut i fra coveret: Det er du som er Bobby Fischer
En biografi: Denne dag, et liv – en Astrid Lindgren-biografi, av Jens Andersen
En bok som du fullfører på en dag: Ein heilt vanlig fyr, Rune Belsvik
En bok med antonymer i tittelen: Saman er ein mindre aleine, Anna Gavalda
En bok hvor handlingen foregår et sted du alltid har ønsket å dra til: Norwegian Wood, Haruki Murakami 
En bok som ble utgitt året du ble født: Matilda, Roald Dahl
En trilogi: MaddAddam, Margaret Atwood
En bok fra barndommen din: Det suser i sivet
En bok med et trekantdrama: Nei og atter nei, Nina Lykke
En bok satt til fremtiden: Ready Player One
En bok med en farge i tittelen: «Det blå rommet»
En bok som fikk deg til å gråte: «Idas dans»
En bok med magi: «The Name of the Wind», Patrick Rothfuss
En tegnet roman: «A monster Calls», Patrick Ness
En bok av en forfatter du aldri har lest noe av: «Patrick Melrose» av Edward St. Aubyn
En bok du eier, men aldri har lest: «Ut i vannet» av Paula Hawkins
En bok hvor handlingen foregår i hjembyen: Mannen som elsket Yngve, Tore Renberg
En bok med et annet originalspråk: «The Castle of Water», Dane Hucklebridge
En bok satt til juletider: «Stille natt» av Ragnar Hovland
En bok som er basert på, eller har blitt til en TV-serie: The Handmaid´s Tale, av Margaret Atwood
En bok som ble påbegynt, men som du aldri leste ferdig: Mi briljante vennine, Elena Ferrante

”Killing Commendatore” av Haruki Murakami

Den som venter på noko godt …
Denne boka var eg så keen på å få tak i at eg førhandsbestilte ho på nettet lenge før ho blei utgjeven. Så ivrig var eg faktisk, at eg ikkje la merke til at eg bestile ho på dansk. Blei dermed – mildt sagt – litt skuffa då ”Bog 1” landa i postkassa mi. Eg vurderte faktisk å lese ho på dansk … for eg hadde venta så lenge på at oversetninga skulle kome. Vurderte på eit tidspunkt også å lære meg japansk for å sleppe all ventinga….. Men, tok til fornufta, returnerte boka og bestilte engelsk utgåve i staden for (den norske har endå ikkje kome!).

Eg har forsøkt å unngå omtalar, men har ikkje greidd å halde meg heilt unna heller – så eg har skumlese litt her og der, nok til å få med meg at både kritikarane og ”vanlege” lesarar er veldig splitta. Og etter å ha lese boka sjølv, kan eg faktisk forstå det.

HANDLING – Det er vanskeleg å gjenge handlinga utan å røpe noe viktig. Det er også vanskeleg å oppsummere ei bok på 700 sidar på få ord, men eg forsøker:

Hovudpersonen, ein mann i midten av tretti-åra (som hovudpersonar i Murakami sine bøker jo ofte er…), får kvardagen snudd på hovudet då kona brått og uventa seier at ho vil skilje seg, at ho har funnet ein annan mann. Det blir slut. Og han bruker dei neste månadene på å køyre rundt i Japan på må-få. Søv litt her og litt der; telt, ymse motell, osv. Til vanleg arbeider han som portrettmålar, noko som sikrar han trygg inntekt, men som ikkje var den vegen han ville gå. Det skulle vere ei midlertidig ting. No ser han moglegheita til å realisere kunstnardrøymen – måle det han sjølv vil, og ikkje måle berre for å tene pengar. Via ein kunstnar-kompis får han ein stad og bu også; faren til denne kunstnarkompissen ligg på sjukhus og heimen hans står tom; det ville berre vore til hjelp for alle dersom nokon ville bu der og ta seg av huset. Så dit går turen – til ei lita fjellbygd langt vekke frå sivilisasjonen, til eit hus på toppen av eit fjell. Her skal han bu mens han finner ut av kva han skal gjere.

Kompissen sin far, som i budde der før, var også kunstnar – ein veldig kjent ein óg. Så han forventar å finne inspirasjon og ny giv her. For å sikre seg litt inntekt takkar han også ja til å undervise kunst-kurs to-tre gonger i veka.

Lerreta forblir blanke – han klarar ikkje måle noko som helst. Så, ein kveld finner han eit bortgøymd maleri på loftet i huset. Han pakkar det opp, og så startar mystiske ting å skje:
1) Bilete viser seg å fortelle noko om kunstnaren som malte det – altså han som budde i huset før, og som no ligg senil som ei fjøl og ventar på dauden på sjukhus. 2) Litt etter blir han kontakta av agenten sin – ein av naboane her oppe på fjellet har fått med seg at han er portrettmålar, og vil gjerne ha eit. Beløpet han tilbyr er såpass høgt at han går med på å måle eit siste portrett likevel. Desse to mennene – målaren og kunden – blir etter kvart ganske godt kjent, og å måle portrett blir ikkje det einaste han skal hjelpe til med.
3) Fleire netter på rad vaknar hovudpersonen av ei bjelle. Han sporar lyden og finner ut at lyden kjem frå bakken, frå eit område tildekt av store stein. Saman med denne nye venen/kunden/naboen sin skaffar dei utstyr og får gravd opp steinene og finner til slut eit djupt hol i bakken, noko som liknar på ein brønn.

– Desse tre tinga; bilete på loftet, det nye bekjentskapet og bjella i bakken får ein rekke hendingar til å utfalde seg.

DET EG LIKTE
+ originalt og ufortseigbart plott
+ herlege karakterar!
+ god spenning
+ stemning som er til å ta og føle på
+ lause trådar som verker meingslause der og då, men som etterkvart blir samla

+ Elskar FANTASIEN  til Murakami !!
+ at ikkje absolutt alt henger i hop; slik er det jo i livet også – alle dei raude trådene, alt det som hender oss i kvardagen – det henger ikkje alltid i hop, nokre gonger berre skjer ting.
+ den litt sære humoren som finnst gjennom heile boka … noko av det er nok for dei færraste av oss, men treffer verkeleg med … som dette her:

TING EG LIKTE MINDRE:
– tidvis meir langdrygt enn kva godt er
– I blandt blei enkelte ting her gjentatt til det keisamme; unødige påminningar om enkelte karaktertrekk og forklaring av ting som alt er blitt forklart tidligare; som f.eks at hovudpersonen vil formidler meir enn eit menneske sitt fjes når han målar portrett – han vil formidle personens indre også. Dette står skriven fleire gonger gjennom boka, som om eg som lesar gløymer det så snart eg har lese det.

DOM/ANBEFALING:
Les denne om du vil:
– ha ei bok å bruke tid på, ei bok å nyte, drøyme deg vekk i.
– kjenne ein unik, lada spenning kombinert med mystikk
– prøve noko ”nytt”; altså vere opensindig ig mottakeleg for ei god historie utan noko eintydig slut.

Eg likte boka! Men … eg er ikkje heilt uparktisk sidan eg er såpass stor fan av Murakami  – eg ville sikkert like det også om han skreiv ei tusen-sidars bok om meitemark…
Om du allereie er fan av Murakami, vil du truleg like denne godt. Om du derimot ikkje har vore fan av bøker som Kafka on the Shore og 1Q84, bør du kanskje stå over denne då stilen er litt lik.
Eg kan lett forstå den blanda kritikken av boka, for denne vil nok falle best i smak hos dei som veit kva dei kan forvente av Murakami og som alt er litt kjent med nokre av hans tidligare romanar.

Sterk firar – skulle gjerne gitt fem, men dei andre bøkene han eg har gitt femmarar og seksarar til er hakket betre enn denne. Så for å vere litt ”objektiv” blir det ein (supersterk) firar.

Og som så ofte når eg leser, noterer eg ned ymse «nye» ord – ord eg ikkje kunne frå før av og som er derfor har notert med ned og sjekka ut:
* Dilapidated
* Arduos
* Affluent
* Leitmotif

SEPTEMBER del 2: lydbøker

Eg las ein rekke papirbøker i september (OMTALE HER). I tillegg blei det ein god del lydbøker – eg lytter til desse mens eg går tur, gjer husarbeid osv …så det blir fort ein del av det i desse dagar. Så her kjem ei kort lita omtale over lydbøkene eg lytta meg gjennom i september. 

 NB! Det er no ei stund si eg lytta til desse, og det eg skriver er utelukkande henta frå minnet. Så … ved å sjå kor mykje eg hugsar reflekterer nok også kor godt eg likte boka, eller kor djupt spor ho sat i meg.

”Etter styrten”, Michel Bussi (lest av Kim Haugen)
A. Kvifor valgte eg denne?
– Nyfiken på meir fransk litteratur; har lese ein del, men ikkje så mykje. Det vesle eg har lese har derimot verkeleg falt i smak. Dessutan er eg glad i Kim Haugen si røyst og lese-stil. Handlingsreferatet/omtalen appelerte også:
B. Kort om handling
– Eit fly styrtar og alle passasjerane, utanom ei jente, daudar. Ho er eit spedbarn. Men kven er ho? Det var to spedbarn på flyet. To familiar melder seg som pårørande, ingen av dei kan bevise at dei er relatert til barnet (heller ikkje DNA gjer einstemmige svar). Atten år seinare – på jentas attenårsdag – starter fortellinga. Ho har då vekse opp hos den eine av desse to familiane. På attenårsdagen mottar ho papirar knyta til etterforskinga av saken hennar. Den eine av familiene engasjerte ein privatdetektiv for å løyse gåta. No får ho notatene hans. Finner ho noko svar? Boka fortelles frå fleire ulike karakterar sine ståstadar – broren hennar, begge dei aktuelle familiane, detektiven, andre som observerer dei.
C. Stemme/lyd
Kim Haugen. Eg fann denne boka på Storytel ved å søke om namnet hans. Eg har ikkje elska alle bøknene eg har høyrt han lese, men stemma og stilen han leser på gjer at bøkene uansett blir underhaldande. Innleving utan at det blir kunstig, behageleg og jamnt tempo, diaoger med liv og futt i – slik at det skiller seg ut frå det som ikkje er dialogar.
D. Plussar or minusar
+ Originalt plott
+ Likandes karakterar
+ Spenning og mystikk
+ Ei gåte man ikkje klarer å ”gjette” seg fram til med det første
– Tidvis litt vanskeleg å tru på alt; for å nyte denne boka anbefaler eg å berre godta det som står, ikkje ver for kritisk. Berre lytt og lik!
– eg sleit ein del i starten med å skilje dei to familiane frå kvarandre – rett og slett fordi namna er franske og i mine utrente øyrer lød det veldig likt.
E. Terningkast/dom
STERK 

”The Woman at 72 Derry Lane”, Carmel Harringtong (lesen av Aoife McMahon)
A. Kvifor eg valte denne
Ganske tilfeldig i grunn. Eg ville ha noko som var enkelt å følgje med på, lite kravande mtp konsentrasjon og tittelen gav med litt slike vibbar. Tjuvlytta litt også og likte godt røysta som las
B. Kort om handlinga
To damer. To naboar. To vært ulike liv. Den eine – ei angstfylt eldre dame som ikkje våger seg utfor huset. Ho andre – ei ung, vakker dame, gift med ein vakker og suksessrik man. På overflata. Då desse to kjem i kontakt med kvarandre oppdagar dei imidlertid at ingenting er som det verker til å vere. Ekteskapet er ikkje så godt, den lykkelege unge dama har det ikkje så godt. Den hissige nabodama er ikkje så sint, men redd, og trist, og einsam. Dei to utviklar eit forhold som får store konsekvensar – både for dei sjølve og for dei rundt seg.

C. Stemme/lyd
Komfortabel stemme med akkurat nok futt og energi i til at det er underhaldande å lytte til, sjølv over lang tid. Sympatisk. God innleving. Avslappande og jamn, utan at det blir sømndyssande
D. Plussar or minusar
Eg trudde dette skulle bli endå ei ”slik” bok kor to triste sjeler fikser kvarandre. Men:
+ det finst dybde i denne boka;
+ karakterane fremstår ikkje som stakkarslige offer
+ Det finnst mykje humor her, trass i overliggjande alvor og mange triste kjensler
+ Herlege karakterar ein blir glad i
– Til tider litt lengre enn strengt tatt nødvendig; nokre litt for detaljerte fortelingar/scener som med fordel kunne vore korta litt ned.

E. Terningkast:

”En avtale med livet”, Cecila Ahern(lesen av Siv Charlotte Klynderud)
A. Kvifor eg valte denne?
– lysten på noko lett, feel-good, chicklit-isj
– Har lese ein del andre bøker av Ahern, og likt dei godt. Perfekt ”guilty pleasure” – den type bok eg likar å lese ein gong i blant, men ikkje ofte.
– har lytta til fleire lydbøker lesen av XX og likar måten ho leser på
– Konseptet om Livet som ei menneske verka absurd nok til å vere morosamt

B. Kort om handlinga
– Lucy Silchester har det ikkje så bra; det er slut med kjærasten, ho trivst ikkje på jobb, bilen streiker, utgiftene ballar på seg, ho har eit noko anstrengt forhold til foreldra – særleg mora si og opplever at ho aldri er god nok, og i tillegg bur ho i ei lita leilegheit ho ikkje heilt føler seg heime og vel i. Ho sliter med å innsjå og innrømme at ting ikkje er så bra –både overfor seg sjølv og for andre. Ho gøymer seg bak ei smilande, spydig og vittig fasade, og ho lyger om det aller meste til dei aller fleste. Men så ein dag… ein dag blir ho innkalla til eit møte med Livet; ein mann som ser ut til å vere omtrent i same tilstand som livet hennar – sliten, magert, grått, tynnslitt … Livet og Lucy må omgås, og saman arbeider dei for å stable både livet og Livet på beina at.
C. Stemme/lyd
Første gong eg høyrte Siv Charlotte Klynderud lese var då eg lytta til ”En dag i juni” (OMTALT HER) – og eg elska den boka, og også lesestilen til Klynderud. Så Så kombinasjonen av Ahern og Klynderud tenkte eg at var bankers.
D. Plussar or minusar
+ Originalt plott – det lova jo godt, utgangspunktet og idéen vekka interessa, men resultatet…:
– Det blei for fjollete, dette
– lite truverdig
– for ”grunne” karakterar
– tvungen og tidvis unaturleg humor; som om forfattaren prøvar litt for hardt
– for overflatiske og grunne karakterar
E. Terningkast/dom
Har i grunn ikkje så mykje positivt å seie … Hadde det ikkje vore for den flinke opplesaren, ville eg ikkje ha fullført denne lydboka.

Det er såpass sjeldan at eg leser ”chick-lit”, så når eg først skal gjere det vil eg verkeleg at boka skal levere; at ho skal gje meg noko; kjensler, nostalgi, ei tåre, eit smil…noko klissete. Denne blei eg i grunn berre irritert over.

”The House Across the Street”,Lesley Pearse (lesen av Rosie Jones)
A. Kvifor eg valte denne
– ”The Woman at 72 Derry Lane” gav meirsmak, og denne boka blei anbefalt under ”bøker som likner på…”
– Har blitt nyfiken på meir Irsk litteratur etter å ha lese og likt mykje av det i år.
B. Kort om handlinga
Vi skal tilbake i tid – 1964. Tjuetre år unge Katy Speed er nyfiken og oppteken av dama som bur på andre sida av gata, som stadig mottar besøk av ulike kvinnfolk som kjem dit i den same svarte bilen kjørt dit av ei fast dame. Kven er desse damene og kva er det dei gjer hos naboen? Eit anna aspekt ved livet til Katy er det såre forholdet ho har til mora si som ho opplever som sur, gretten og avvisande. Etter litt om og men får Katy litt nok av mora og tek endeleg motet til seg for å følgje drøymen – saman med venninna si fiksar ho seg leilegheit og arbeid i byen og gjer seg klar for å starte sitt eige liv vekke frå mora. Men så, midt i denne prosessen med å flytte, brenner nabodama sitt hus ned til grunnen –og både nabodama og dottera hennar mister livet. Og blant dei mistenkte er Katys far. For å frifinne faren sin foretek ho eigne undersøkingar og forsøker å finne ut av saka. Kven var denne naboen? Kven var dei som alltid kom på besøk? Har desse besøka noko med brannen å gjere?
C. Stemme/lyd
Hugsar i grunnen ikkje, men i og med at eg fullførte må det ha vore innafor. I og med at eg ikkje hugsar var det neppe heller ein ”eksepsjonell” innlesing, for når eg finner røyster er verkeleg likar pleier eg å søke opp fleire lydbøker med same opplesar. Meiner å hugse det blei litt for ”rolig” og lågmælt for mi smak, litt sånn sove-røyst.
D. Plussar or minusar
+ dette blei ein slags ”chick-lit” møter krim; eg fekk ikkje med meg at boka var ein krimbok før godt ut i handlinga. Så om du ikkje er ein krimelskar, men kanskje vil ha litt ”etterforsking” likevel – då er denne god! Her er det utvilsamt ei kriminalsak og ei gåte å løyse, men det handlar fint lite om politi og morder-jakt.

– ”twisten” mot slutten av boka syntes eg ingenting om. Vi får vite litt om kvifor mora til Lucy er som ho er, og eg syntes det blei unødig mykje drama og at boka kunne vore betre utan. Mora blir så stakkarsleggjord og hjelpelaust skildra.
E. Terningkast og dom: Spennende, men ikkje veldig spennande, underhaldande nok … fin bok, men ikkje ei som «sit igjen». 

”En mann ved navn Ove”, Fredrik Backman(lesen av Kim Haugen & Trond Brænne)
Kvifor eg valte denne?
– Ei bok eg har høyrt om og lenge tenkt eg skal lese fordi såpass mange skryt av ho
– Trudde faktisk eg hadde ho på hylla, men akk nei – så då eg fann ho på Storytel og eg var på utkikk etter ei bok å nyte, tok eg sjansen på denne. Og det er eg glad for!
Kort om handlinga
Ove. Ein nyleg (motvillig) pensjonert enkemann, vandt med å arbeide hardt, med å pusle og stelle med ting. No står han utan jobb, og utan kone – saknet etter kona er enormt og utan arbeid og noko å leve for verker livet såpass meiningslaust og tomt at han tenker det kan vere det same med heile livet …
Men i det han skal gjere det slut, startar ting å skje. Ove blir – motvillig – innvolvert i livet til dei nye naboane. Ein rekke små hendingar gjer at han må utsetje sjølvmordsplanane ein stund for å få orden i verda rundt seg. Alle desse folka, alle desse tinga som irriterer og plagar vettet av han, viser seg å vere noko han treng, og noko han til slutt setter pris på – på sitt gretne vis.

C. Stemme/lyd
Har lytta til både Trond Brænne og Kim Haugen sine lydbok-innspillingar før, og likar godt måten dei les på.
** Ei lita kommentar:
Det er Trond Brænne som les denne boka, nesten heile boka, for undervegs i denne innspillinga daudar han. Og Kim Haugen leser dermed dei siste kapitlane. Syntes berre det var verdt å nemne, for eg syntes det gjorde lydboka litt ”viktigare” på eit vis, litt ekstra ladd av kjensler.At det er to ulike opplesarar syntes eg ikkje øydela i det heile tatt. Kim Haugen leser dei få siste kapitlene og utbyttet av opplesar gjer faktisk ingenting negativt for lytteopplevinga.

D. Plussar or minusar
Eg var ein smule skeptisk til boka, rett og slett fordi det finnst så mange bøker om ”eldre, gretne menn som endrer seg og blir mjuke i det noko/nokon nytt hender i livet deirar”, og ofte blir forsøka på å snike inn humor for tilgjort og kunstig. Her derimot… her klaffar det!
+ humor og ironi kombinert på elegant vis med elles dystre tema og kjensle som sjølvmord, sorg, sakn
+ forfattaren faller ikkje for freistinga om å gå for langt; det finnst enkle overdrivingar, men det går ikkje så langt at det vert tåpeleg og fjasete. Hårfin grense der…
+ fekk ikkje kjensla av å ha lese dette før; slik ein (eg, iallfall) ofte får av bøker som dette.
+ Gjenkjenbart; om ein ikkje kjenner seg igjen i Ove, så kjenner ein definitiv til mennesker/vener/slekt som er litt som Ove.
+ Sterke karakterar; eg opplevde å bli kjend med kvar og ein her, og det heilt utan at forfattaren eigentleg tek seg tid med å skildre dei direkte. Via handlingar og replikkar kjem ein nært innpå desse menneska.
Eit par minusar og:
– Mitt største ”problem” med boka er at Ove, med sine femtini år, framstår som ein fossil: langt meir utdatert enn kva notidas femtini-sekstiåringar brukar å vere. Dei fleste på denne alderen er i stand til å bruke ein mobiltelefon, dei veit litt om korleis Internett fungerer og henger generelt betre ”med” i tida enn denne karen her.
– Skildringa av den sju år gamle nabojenta irriterte meg og bitte litt – for ho framstår meir som ein gretten fjortis (kanskje så ungt som 10-11-12 …men ikkje sju!) enn som ein sjuåring. Ho himlar med auga, kjem med spisse og sarkastiske kommentarar, og er svært sjølvstendig – såpass at eg ikkje heilt klarar tru på at ho er sju.
E. Terningkast og dom:
Ei ”feel-good” bok av dimensjonar, lett å lese, lett å elske, vanskeleg å legge bort – både fysisk, men også mentalt – boka henger igjen i tankane i lang tid etterpå. Ho kombinerer alvor og humor på ein elegant måte. Skal du lese EI humoristisk kosebok, så er dette ein du bør vurdere.

”Nysgjerrigper”, Belinda Bauer(lesen av Axel Aubert)
A. Kvifor eg valte denne?
– lysten på krim
– likte røysta
– har høyrt mykje godt om forfattarinna
B. Kort om handlinga
Patrick har Aspergers syndrom og ser ikkje livet heilt slik som andre gjer det. Han har i tillegg eit oppheng i temaet dauden – kva skjer, kor ender sjela opp, kva skjer med kroppen? Etter at han blei vitne til farens daud som barn har dette blitt ein besetning for han. Og det er denne besetninga som gjer at han melder seg på eit anatomi-kurs (kor dei øvrige studentane er legestudentar). Som del av kurset skal dei utføre obduksjon og forsøke å fastslå kva pasienten har dauda av. Svaret Patrick kjem fram til stemmer ikkje med det universitet gir, og Patrick blir mistenksam. Nokon forsøker å skjule sanninga om korleis denne mannen dauda, og Patrick blir besett av å avsløre sanninga, og bevise det.
C. Stemme/lyd
Likar godt røysten, tempoet, volumet og stilen. Karakterane får preg, dei får si eiga røyst – utan at det blir kunstig eller ”rart”. Akkurat nok futt og energi til at det ikkje blir søvndyssande. Og akkurat roleg og jamnt nok til at det heller ikkje blir masete når ein lyttar over lengre tid.
D. Plussar or minusar
+ Originalt plott! Endeleg noko litt nytt innan krim-sjangaren. Krimbok som ikkje hovudsakeleg handlar om politi, advokat eller journalist.
+ Fortellersynspunktet skiftar på elegant vis mellom Patrick og andre karakterar
+ Truverdig
E. Dom/Terningkast:

Absolutt ei forfattar eg vil utforske meir!

The Temp, Michelle Francis(lesen av Imogen Church)
A. Kvifor eg valte denne?
– Valte denne fordi eg elska den føre boka av denne forfattaren; The Girlfriend, og då eg såg at ho hadde kome med ny bok nølte eg ikkje med å velgje den.
B. Kort om handlinga

Vi følger tre karakterar her – og dei har fått kvar sin ”del” i boka.
Del 1- Carrie
Del 2 – Emma
Del 3 – Adrian (Carries ektemann)

Carrie og Adrian er eit suksessrikt ektepar – han skriver manus for TV-show og ho er produsent. No skal dei, etter fleire år med sjølvstendig arbeide, arbeide saman om ein serie; ho skal produsere dramaet han har skrive. Så blir ho uplanlagd gravid, og dei må ansette ei assistent for å lette litt på arbeidsmengda hennar. Emma får jobben. Og ho trår til med kraft, energi, og imponerer stort. Ho har, i tillegg til motivasjon for arbeidet og ein genuin interesse for faget, også ein spesiell god grunn til å søke nettopp denne jobben. Og dette motivet skal få store konsekvensar for alle involvert – både på godt og vondt.
C. Stemme/lyd
Har lytta til fleire bøker lesen av Imogen Church. Likar stilen hennar godt.
D. Plussar or minusar
+ Originalt plott og setting; det er ikkje mange thrillere (som eg har lese) med handling knyta til TV-produksjon.
+ Ingen ”obvious” løysing som ein ser lysår før det skjer
+ Ikkje noko unødig lange skildringar og flisespikkerier
+ spenning og usikkerheit gjennom heile boka
+ ei slik bok eg blir ”avhengig av” og som får meg til å gå ein ekstra runde på tur berre for å lytte litt meir…
– Likte ikkje måten boka var delt inn i på; for i alle tre delene skifter perspektivet mellom fleire av karakterane, og eg følte ikkje at kvar del var innskrenka nok til å få tilskrive seg namnet på ein bestemt karakter. Det ville vore betre om det jamnt og trutt blei veksla fram og tilbake mellom karakterane – det ville gitt betre flyt, meiner iallfall eg
E. Dom/Terningkast:
Innen sjangeren ”psykologisk krim” finst det – unnskuld til dei eg no måtte fornærme – enormt mykje drit der ute! Nokon forsvinner, nokon vi trudde var duade er levande likevel og no skal dei ta hemn, eller; far/mor mi er ikkje likvel mi ekte, biologiske mor. Eller … nokon forsvinner på mystisk vis frå ein båt, ei hytte, …og så er det bestevennina som står bak for å hemne seg på noko for leeenge sida… Uansett; DET skjer ikkje her. Dette var eit frisk pust inn i eit ellers forurensta thriller-miljø.